Савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги ҳисоб-китоблар тизимига онлайн назорат касса машиналари ва виртуал кассаларни жорий қилиш тартиби тўғрисида маълумот.

Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 6 сентябрдаги «Савдо ва хизмат кўрсатиш соҳасидаги ҳисоб-китоблар тизимига замонавий ахборот технологияларини жорий қилиш ҳамда ушбу соҳада жамоатчилик назоратини кучайтириш чора-тадбирлари тўғрисида» ПФ-5813–сонли Фармони қабул қилинди.

Ушбу Фармон ижроси юзасидан Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 23 ноябрдаги №943-сонли “Онлайн назорат-касса машиналари ва виртуал касса тизими қўлланилишини таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарори тасдиқланди.

Қарорга мувофиқ, тадбиркорлик субъектларига аҳоли билан пулли ҳисоб-китобларни амалга оширишда, Ўзбекистон ҳудудида фақат белгиланган тартибда Давлат реестрига киритилган онлайн-НКМ ва виртуал кассалардан фойдаланишга рухсат этилиши, онлайн назорат-касса машиналари ва виртуал касса тизимини қўллаш тартиби ва уларга қўйиладиган техник талаблар, шунингдек уларни Давлат реестрига киритиш тартиби ва техник хизмат кўрсатиш марказларини Давлат рўйхатидан ўтказиш тартиби белгиланди.

Онлайн назорат-касса машинаси – фискал модулга боғланиш имкониятига эга бўлган, фискал ҳужжатларни ҳосил қилувчи, фискал ҳужжатларни фискал маълумотлар операторига реал вақт режимида узатишни таъминловчи ва қоғозга чоп этувчи электрон ҳисоблаш машиналари, бошқа қурилмалар ва уларнинг комплекслари ҳисобланади.

Виртуал касса — фискал модулга боғланиш имкониятига эга бўлган, фискал ҳужжатларни ҳосил қилувчи ва ҳосил қилинган фискал ҳужжатларни фискал маълумотлар операторига реал вақт режимида узатишни таъминловчи, чекларни қоғозга чоп этиш ёки уларни электрон шаклда юбориш функциясига эга бўлган дастурий маҳсулот ва уларнинг комплексларидир.

фискал модул — фискал маълумотлар оператор томонидан ишлаб чиқилган, махсус ҳимояланган дастурий таъминотга эга бўлган, ўзи уланган қурилманинг ҳисоблаш қуввати ва дастурий маҳсулотини ишлатмаган ҳолда фискал маълумотларнинг қонун хужжатларида белгиланган тартибда миллий стандартлар асосида криптографик ҳимоясини таъминловчи фискал хотира вазифасини бажарувчи ихтисослаштирилган физик қурилма ҳисобланади.

Техник хизмат кўрсатиш марказлари (ТХКМ)–онлайн-НКМ ва (ёки) виртуал кассаларга узлуксиз сервис хизмати кўрсатувчи, қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда Давлат реестрига киритилган юридик шахслар. Улар тадбиркорлик субъектлари билан ўзаро муносабатларни қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда шартнома асосида, онлайн-НКМ ёки вирутал кассаларни Давлат солиқ хизмати органларидан рўйхатдан ўтказади ва уларга 24 соат давомида хизмат кўрсатади. ТХКМ Республиканинг исталган ҳудудларида малакали мутахассисларга эга бўлган филиалларини очиши ёки шериклик асосида фаолият юритиши белгиланган. ТХКМ тадбиркорлик субъектларига ўрнатилган онлайн-НКМ қурилмалари ва виртуал кассаларни мажбурий тартибда бир йилда бир марта техник ва дастурий кўрикдан ўтказиб боради. ТХКМ томонидан онлайн-НКМ ёки виртуал касса носозлиги даврида тадбиркорлик субъектини бир кун ичида захирадаги онлайн-НКМ ёки виртуал касса билан таъминлаши керак. Тадбиркорлик субъектлари давлат реестрига киритилган исталган турдаги онлайн-НКМ ёки виртуал кассаларни мустақил сотиб олиши ҳамда исталган техник хизмат кўрсатиш марказларига рўйхатдан ўтиши учун ариза тақдим қилиши мумкин.

Онлайн-НКМ ёки виртуал кассаларни рўйхатга олиш аризасига:

- турғун савдо (хизмат кўрсатиш) шаҳобча мавжудлигини тасдиқлайдиган ҳужжат нусхаси;

- техник хизмат кўрсатиш маркази билан тузилган шартнома нусхаси;

- шахобча манзилининг харитадаги координатаси маълумотлари илова қилинади.

ТХКМ 4 иш соат ичида тақдим этилган маълумотларни махсус ахборот тизимида қайд этади ва ишчи ҳолатга келтирилган онлайн-НКМ ёки виртуал кассани тадбиркорлик субъектига тақдим этади. Онлайн-НКМ ёки виртуал кассани Давлат солиқ хизмати органларида рўйхатга олинганлиги тўғрисидаги маълумотлар тадбиркорлик субъектининг шахсий кабинетига юборилади.

Аҳоли билан пулли ҳисоб-китоб амалга ошириш жараёнида Онлайн-НКМ ёки виртуал кассани қўллаш тартиби қуйидагича:

- харидор маҳсулот(хизмат) учун тўловни амалга оширади;

- сотувчи онлайн-НКМ ёки виртуал кассада тўловни қайд этади, тўлов маълумотлари онлайн НКМ ёки виртуал касса орқали фискал маълумотлар операторига юборилади ва харидорга махсус QR-кодли чек тақдим этилади;

- фискал маълумотлар оператори ўз навбатида Давлат солиқ қўмитаси маълумотлар базасига касса чеки маълумотларини қайд этади;

- харидор чекнинг ҳақиқийлигини махсус мобил илова билан QR-кодни сканерлаш орқали текширилади.

- Унга кўра, алкоголь ва тамаки маҳсулотлари, дори-дармон, автомобилларга бензин, дизель ёқилғиси ва газ ёқилғиси савдоси билан шуғулланувчи тадбиркорлик субъектлари – 2020 йил 1 январдан;

- ўтган йил якунлари бўйича йиллик обороти (тушуми) беш миллиард сўмдан ошган тадбиркорлик субъектлари – 2020 йил 1 августдан;

- ўтган йил якунлари бўйича йиллик обороти (тушуми) юз миллион сўмдан ошган ёки йил давомида ушбу чегаравий миқдорга етган тадбиркорлик субъектлари – 2021 йил 1 январдан;

- қолган барча тадбиркорлик субъектлари – 2022 йил 1 январдан онлайн назорат-касса машинаси ёки виртуал кассадан фойдаланишга ўтиши шартлиги кўрсатилган.

Тадбиркорлик субъектлари онлайн-НКМ ёки виртуал касса тизимидан фойдаланишга ўтган тақдирда қуйидаги қулайликларга эга бўлади:

- кассир-операциячи томонидан назорат-касса дафтарини юритишни ва ҳар бир НКМ бўйича кунлик ҳисоботни чиқариб олиш мажбурияти бекор қилинади;

- реализация қилинган маҳсулот жисмоний шахс ёки унинг оила аъзоларига ажратилган томорқа ер участкасида етиштирилганлигини тасдиқловчи ҳужжатни талаб қилиш тартиби бекор қилинади;

- виртуал касса дастурий маҳсулотининг базавий қисми ДСҚ томонидан бепул берилади;

- пластик карталари ёки чегирма карталарига ўтказилган бонуслар (cashback) даромад солиғи базаси сифатида қаралмайди;

- кунлик ўртача нақд пул тушуми миқдори базавий ҳисоблаш миқдорининг 20 бараваридан кам суммаларни банк кассаларига инкассация хизматлари орқали ўзлари белгилаган даврларда ёки мустақил равишда топшириш ҳуқуқи берилади;

- 2021 йил 1 январга қадар онлайн-НКМни жорий этиш билан боғлиқ харажатлари уларнинг кейинги солиқ тўлови ҳисобидан, базавий ҳисоблаш миқдорининг 10 баробаригача камайтирилади.

Қисқа қилиб айтганда, онлайн НКМ ва виртуал касса тизимини қўллашга ўтилганда:

- реал вақт режимида соҳадаги тушумларни назорат қилиш имкони пайдо бўлади;

- солиқ базасини шакллантириш манбалари янада тўлиқ қамраб олинади;

- Давлат солиқ хизматлари органлари билан бевосита алоқалар камаяди;

- товарлар, ишлар ва хизматларни реал сотиш ҳажмини аниқлаш орқали солиқ солинадиган база кўпаяди;

- солиқлардан бўйин товлаш ҳолатлари камаяди;

- тадбиркорлик субъектларига сифатли ва узлуксиз хизмат кўрсатиш таъминланади;

- маълумотлар ишончлилиги кафолатланади;

- соҳада тушумларни яшириш усулларини чеклаш имкони пайдо бўлади;

- соҳада жамоатчилик назоратини кучайишига олиб келади;

- харидорларни ҳуқуқ ва манфаатлари ҳимоя қилиниши янада кафолатланади;

- хуфёна иқтисодиёт улуши қисқаради;

- савдо (хизмат кўрсатиш) шаҳобчаларидаги текширувлар камаяди;