Tashqi savdo operatsiyalari ustidan monitoring olib borish
Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2020-yil 14-maydagi “Oʻzbekiston Respublikasida tashqi savdo operatsiyalari monitoringini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida”gi 283-sonli qarori bilan “Tashqi savdo operatsiyalari amalga oshirilishi monitoringini olib borish va nazorat qilish tartibi toʻgʻrisida” Nizom tasdiqlangan.
Bosqichlar |
Subyektlar |
Tadbirlar |
Muddatlar |
|||
1-bosqich |
Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron axborot tizimiga (TSOYAEAT): |
|||||
1. Xoʻjalik yurituvchi subyekt* |
1. Tuzilgan tashqi savdo kontraktlari va invoyslarni; |
1. Tashqi savdo operatsiyalari boshlanguniga qadar |
||||
2. Birja (yarmarka) |
2. Birja (yarmarka)da tuzilgan kontraktlarni kiritish. |
2. Kontrakt birja (yarmarkada) tuzilgandan soʻng 1 ish kuni mobaynida |
||||
2-bosqich |
Oʻzbekiston Respublikasi Iqtisodiy taraqqiyot va kambagʻallikni qisqartirish vazirligi huzuridagi “Loyihalar va import kontraktlarini kompleks ekspertiza qilish markazi” DUK (qonunchilikda belgilangan hollarda)* |
Import kontraklarini kompleks ekspertiza qilish.* |
20 kun ichida* |
|||
TSOYAEATga valyuta va tovarlar xarakati toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni: |
||||||
1. Tijorat banklari, Gʻaznachilik boʻlinmalari, tovar-xomashyo birjasi |
1. Kontrakt va invoyslar boʻyicha valyuta mablagʻlarning harakati toʻgʻrisida axborotlarni; |
1. Hisob-kitoblar amalga oshirilganda onlayn tarzda kelib tushadi |
||||
2. Davlat bojxona xizmati organlari |
2. Kontrakt va invoys boʻyicha bojxona yuk deklaratsiyasi maʼlumotlarini; |
2. Tovarlar tushganda yoki yuklab joʻnatilganda onlayn tarzda kelib tushadi |
||||
3. Xoʻjalik yurituvchi subyektlar |
3. Ishlar va xizmatlar dalolatnomasini kiritish. |
3. Dalolatnoma tuzilgan oydan keyingi oyning |
||||
3-bosqich |
Valyutani nazorat qiluvchi organlar va tijorat banklari |
Amalga oshirilgan tashqi savdo operatsiyalari ustidan taalluqliligi boʻyicha oʻz vakolati doirasida monitoring va nazoratni amalga oshirish. |
Doimo |
|||
4-bosqich |
Davlat bojxona xizmati organlari va tijorat banklari |
Bojxona va valyuta qonunchiligi, hisob-kitoblarni amalga oshirish tartibi buzilishi alomatlari aniqlanganda axborotni soliq organlariga taqdim etish. |
Holatlar aniqlanganda har oy yakuni boʻyicha |
*Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining "Loyihaoldi, loyiha, tender hujjatlari va kontraktlarni ekspertizadan oʻtkazish tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari toʻgʻrisida" 2018-yil 20-fevraldagi PQ-3550-son qarorida belgilgan tartibda kontraktlar ekspertizadan oʻtkaziladi.
Yuqoridagi sxemaga muvofiq Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron axborot tizimi orqali xoʻjalik yurituvchi subyektlar tomonidan tuzilgan tashqi savdo kontraktlarining bajarilishi va xoʻjalik yurituvchi subyektlar, bojxona va soliq organlari, Markaziy va tijorat banklari oʻrtasida maʼlumot almashinuvini taʼminlash uchun tashqi savdo operatsiyalarini monitoring qilish tizimi joriy etilgan.
Import operatsiyalari boʻyicha:
Tovarlarni respublikaga olib kirish va “erkin muomalaga chiqarish (import)” bojxona rejimiga rasmiylashtirish, shuningdek, ishlarni bajarish yoki xizmatlar koʻrsatish yoxud ular uchun toʻlangan pul mablagʻlarini qaytarish muddati import kontraktlari boʻyicha toʻlov amalga oshirilgan kundan boshlab 180 kundan ortiq boʻlmasligi kerak.
Olib kirish kontrakti boʻyicha tovarlarni respublikaga olib kirish va bojxona ombori, erkin ombor, erkin bojxona zonasi, bojxona hududida qayta ishlash bojxona rejimlariga rasmiylashtirish, shuningdek, ular uchun toʻlangan pul mablagʻlarini qaytarish muddati ushbu kontraktlar boʻyicha toʻlov amalga oshirilgan kundan boshlab 180 kundan ortiq boʻlmasligi kerak.
Eksport operatsiyalari boʻyicha:
Eksport kontrakti boʻyicha tushum tushishi yoki tovarlarni qayta olib kirish muddati tovarlarga nisbatan — “eksport” bojxona rejimi boʻyicha bojxona yuk deklaratsiyasi rasmiylashtirilgan sanadan va xizmatlarga (ishlarga) nisbatan — bajarilgan ishlarni qabul qilish dalolatnomasi imzolangan sanadan boshlab 180 kundan oshib ketmasligi kerak.
Olib chiqish kontrakti boʻyicha tushum tushishi yoki tovarlarni qayta olib kirish muddati tovarlar reeksport bojxona rejimiga rasmiylashtirilgan sanadan boshlab 180 kundan oshib ketmasligi kerak.
Sotib olish kontrakti boʻyicha toʻlangan pul mablagʻlarini qaytarish yoki sotish kontrakti boʻyicha pul mablagʻlarining kelib tushishi sotib olish kontrakti boʻyicha toʻlov amalga oshirilgan kundan boshlab 180 kundan oshmasligi kerak. Bunda sotish kontrakti boʻyicha kelib tushgan pul mablagʻlarining miqdori sotib olish kontrakti boʻyicha toʻlangan pul mablagʻlari miqdoridan kam boʻlmasligi lozim.
Ushbu muddatda qaytarilmagan yoki belgilangan miqdorda kelib tushmagan valyuta mablagʻlari muddati oʻtgan debitor qarzdorlik sifatida qaraladi.
Eksport kontraktlari boʻyicha toʻlovlar vakil banklar orqali amalga oshirilgan va vakil bankning bank vositachilik haqi eksport qiluvchining hisob raqamiga tushuvchi mablagʻlar hisobiga toʻlanadigan hollarda, u debitorlik qarz sifatida hisobga olinmasligi, balki eksport qiluvchi balansining xarajat qismida hisobga olinishi kerak.
Avans toʻlovlar boʻyicha mablagʻlar qaytarib berilganda yoki vakil bankning bank vositachilik haqi import qiluvchining mablagʻlari hisobiga toʻlanganda import kontraktlari boʻyicha tovarlar toʻliq yetkazib berilmagan hollarda, u debitorlik qarz sifatida hisobga olinmasligi, balki import qiluvchi balansining xarajat qismida hisobga olinishi kerak.
Yengib boʻlmas kuch taʼsiri yuzaga kelganda aktivlarni repatriatsiya qilish muddati yengib boʻlmas kuchning taʼsir muddatiga uzaytiriladi. Yengib boʻlmas kuch taʼsiri holatlari yuz berganligi ushbu hodisa oʻzida sodir boʻlgan davlatning qonunchiligiga muvofiq vakolatli organ tomonidan tasdiqlanadi.
Eksportga oid kontraktning sugʻurta polisi boʻyicha sugʻurta tovoni summasi rezidentlarning hisobvaragʻiga kelib tushganda (milliy va (yoki) xorijiy valyutalarda) jarima qoʻllash maqsadida mazkur eksportga oid kontrakt boʻyicha debitor qarzdorlik summasi kelib tushgan sugʻurta tovoni summasiga kamaytiriladi.
Eksport-import operatsiyalarini amalga oshirishning belgilangan tartibini buzganlik uchun Oʻzbekiston Respublikasining Maʼmuriy javobgarlik toʻgʻrisidagi kodeksining 171-moddasi 3-qismi bilan xoʻjalik yurituvchi subyektlarning mansabdor shaxslarga bazaviy hisoblash miqdorining sakkiz baravaridan oʻn ikki baravarigacha miqdorda jarima solishga sabab boʻladi.
Tashqi savdo kontraktlari boʻyicha aktivlar repatriatsiya qilinishini (chet eldan xorijiy valyutadagi mablagʻlar kelib tushishini yoki ushbu Nizomda koʻrsatilgan bojxona rejimlarida tovarlar respublikaga olib kirilishi va rasmiylashtirilishini, ishlar bajarilishi va xizmatlar koʻrsatilishini yoki pul mablagʻlarining qaytarilishini) belgilangan muddatlar tugagandan keyin koʻpi bilan 45 kun (kichik tadbirkorlik subyektlari uchun — 90 kun) mobaynida taʼminlamagan xoʻjalik yurituvchi subyektlar:
aktivlarni repatriatsiya qilish norezidentga toʻlov yoki eksport amalga oshirilgan sanadan eʼtiboran 360 kungacha kechikkanda — repatriatsiya qilinmagan aktivlar summasining 5 foiziga teng miqdorda;
aktivlarni repatriatsiya qilish norezidentga toʻlov yoki eksport amalga oshirilgan sanadan eʼtiboran 360 kundan 545 kungacha kechikkanda — repatriatsiya qilinmagan aktivlar summasining 10 foiziga teng miqdorda qoʻshimcha ravishda;
aktivlarni repatriatsiya qilish norezidentga toʻlov yoki eksport amalga oshirilgan sanadan eʼtiboran 545 kundan ortiq kechikkanda — repatriatsiya qilinmagan aktivlar summasining 35 foiziga teng miqdorda respublika byudjeti daromadiga qoʻshimcha jarima toʻlaydilar.
Quyidagi hollarda xoʻjalik yurituvchi subyektlarga tashqi savdo operatsiyalari boʻyicha muddati oʻtgan debitor qarzdorlik uchun jarima qoʻllanilmaydi:
jarima qoʻllash toʻgʻrisidagi ish boʻyicha sud tomonidan hal qiluv qarori chiqarilguniga qadar “Valyutani tartibga solish toʻgʻrisida”gi Oʻzbekiston Respublikasi Qonuni talablariga muvofiq repatriatsiya qilingan aktivlar summasiga nisbatan;
asbob-uskunalarni va (yoki) butlovchi qismlarni yetkazib berish muddatlari ularning texnik tavsiflariga hamda oʻziga xos xususiyatiga qarab bir yuz sakson kundan ortiq etib belgilangan importga oid kontraktlar boʻyicha yetkazib berish muddati davrida;
transportda tashish yoki saqlash chogʻida taraflarga bogʻliq boʻlmagan sabablarga koʻra yaroqsiz holatga kelgan tovarlar davlat organlari tomonidan yoʻq qilinganligini yoxud musodara qilinganligini tasdiqlovchi vakolatli organ tomonidan berilgan hujjat taqdim etilgan taqdirda;
ayni bir qarzdorlik predmeti va tovarlarning (ishlar, xizmatlarning) amaldagi eksport va import hajmi boʻyicha takroriy jarimalar;
Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining va Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining qarorlariga muvofiq amalga oshiriladigan loyihalar doirasida tuzilgan importga oid kontraktlarda yoki mahsulot taqsimoti toʻgʻrisidagi bitimlarni amalga oshirish doirasida boshqaruvchi qoʻmita tomonidan tasdiqlangan importga oid kontraktlarda belgilangan muddatlar buzilmagan boʻlsa;
eksport operatsiyalari boʻyicha muddati oʻtgan debitor qarzdorlikning umumiy summasi muddati oʻtgan debitor qarzdorlik yuzaga kelgan sanadan oldingi 36 oy davomida taʼminlangan valyuta tushumining 10 foizidan ortiq boʻlmagan holatlarda.
Yuridik shaxs — Oʻzbekiston Respublikasi rezidentining oxirgi hisobot sanasidagi joriy aktivlari summasining 20 foizidan ortiq boʻlgan jarima sanksiyalarini undirish unga undiriladigan summani undirish toʻgʻrisida qaror qabul qilingan kundan boshlab 6 oy mobaynida toʻlovlarni har oyda boʻlib-boʻlib toʻlash imkonini bergan holda amalga oshiriladi.
Oʻzbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021-yil 14-apreldagi “Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron axborot tizimidan umidsiz qarzdorliklarni hisobdan chiqarish tartibi toʻgʻrisidagi nizomni tasdiqlash haqida”gi 216-sonli qarori bilan “Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron axborot tizimidan umidsiz qarzdorliklarni hisobdan chiqarish tartibi toʻgʻrisida” Nizom tasdiqlangan.
Eksport va import shartnomalari boʻyicha umidsiz muddati oʻtgan debitor va kreditor qarzdorliklarni hisobdan chiqarishni tashkil etish SXEMASI |
Bosqichlar |
Subyektlar |
Tadbirlar |
Muddatlar |
||||
1-bosqich |
Markaziy bank |
Hukumat komissiyasi va hududiy komissiyalarga eksport va import shartnomalari boʻyicha muddati oʻtgan debitor va kreditor qarzdorliklar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni taqdim etish. |
Har oyning 10-sanasiga qadar |
||||
2-bosqich |
Hududiy komissiyalar |
1. Qarzdorliklar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni xoʻjalik yurituvchi subyektlar kesimida puxta va manzilli oʻrganib chiqish, jumladan, ularning asosliligini tekshirish, qarzdorlik yuzaga kelishining huquqiy asoslarini tahlil qilish. Bunda asoslangan debitor qarzdorlik haqidagi maʼlumotlarni toʻliq holda tegishli hujjatlar* bilan birgalikda Tashqi ishlar vazirligiga kiritiladi. 2. Xoʻjalik yurituvchi subyektlarning mazkur Nizomning 5-bandida nazarda tutilgan qarzdorliklarini (Tashqi ishlar vazirligi tomonidan oʻrganilayotgan maʼlumotlardan tashqari) TSOYAEATdan chiqarish yuzasidan qabul qilingan xulosalarni Davlat soliq qoʻmitasiga taqdim etish. |
Har oyning 20-sanasiga qadar |
||||
Tashqi ishlar vazirligi |
1. Asoslangan debitor qarzdorliklar toʻgʻrisidagi maʼlumotlarni Oʻzbekistonning xorijdagi tegishli diplomatik vakolatxonalari (elchixonalar va konsullik muassasalari) orqali xorijiy mamlakatlarning vakolatli organlariga yetkazish va amaliy yordam berish choralarini koʻrish. 2. Chet eldagi korxonaga bogʻliq boʻlmagan sabablarga koʻra yaroqsiz boʻlib qolgan yoki import qiluvchi davlat organi tomonidan musodara qilingan yoxud bojxona nazorati ostida yoʻq qilingan tovarlarga xorijdagi tegishli vakolatli organlar tomonidan zarur hujjatlar xoʻjalik yurituvchi subyektlarga taqdim etilishida koʻmaklashish. 3. Amalga oshirilgan ishlar haqida tegishli hududiy komissiyaga maʼlumotlarni taqdim etib borish. |
Har oyning 1-sanasiga qadar |
|||||
Hududiy komissiyalar |
Tashqi ishlar vazirligi tomonidan taqdim etilgan maʼlumotlar yuzasidan qabul qilingan xulosalarni Davlat soliq qoʻmitasiga taqdim etish. |
Har oyning 5-sanasiga qadar |
|||||
3-bosqich |
Davlat soliq qoʻmitasi |
TSOYAEATdan qarzdorliklarni chiqarish boʻyicha takliflar ishlab chiqish va Hukumat komissiyasiga tegishli qaror qabl qilish uchun kiritish. |
Har oyning 10-sanasiga qadar |
||||
4-bosqich |
Hukumat komissiyasi |
1. Davlat soliq qoʻmitasi takliflari asosida qarzdorliklarni TSOYAEATdan chiqarish toʻgʻrisida qaror qabul qilish. 2. Qabul qilingan qaror ijrosini taʼminlash uchun Davlat soliq qoʻmitasiga yuborish. |
Har oyda bir marta |
||||
5-bosqich |
Davlat soliq qoʻmitasi |
Hukumat komissiyasi qarorini tegishli tijorat banklariga yetkazish. |
Qaror qabul qilinganidan keyin 5 kalendar kun davomida |
||||
6-bosqich |
Tijorat banklari |
Hukumat komissiyasining qarorlari asosida qarzdorliklarni TSOYAEATdan hisobdan chiqarish. |
Hukumat komissiyasining qarori kelib tushgan kundan boshlab bir ish kuni davomida |
||||
* — tasdiqlangan solishtirma dalolatnoma;
xoʻjalik yurituvchi subyekt tomonidan qarzdorlik mavjudligi yuzasidan imzolangan tasdiqnoma;
xorijiy hamkorga shartnoma shartlari bajarilmaganligi yuzasidan eʼtiroznoma va daʼvo arizasi;
shartnoma nusxasi;
mahalliy va xorijiy hamkorning aloqa manzillari;
sud qarorlari;
soliq toʻlovchining identifikatsiya raqami (STIR);
tashqi savdo shartnomasining identifikatsiya raqami;
yuzaga kelgan muddati oʻtgan debitor qarzdorliklar sanasi va miqdori;
debitor qarzdorliklar bilan ishlash boʻyicha kompaniyada qabul qilingan qoidalar;
debitor qarzdorliklar bilan ishlash uchun masʼul shaxsni tayinlash toʻgʻrisida eksport qiluvchining buyrugʻi;
eksport shartnomasi va xalqaro shartnomalarga muvofiq xoʻjalik yurituvchi subyekt tomonidan koʻriladigan choralar;
debitor qarzdorliklarni undirish boʻyicha koʻrilgan choralar (sudgacha va sud ishlarini bajarish tartibi ijro ishlari, bankrotlik);
eksport shartnomasi taraflari tomonidan imzolangan yarashtirish dalolatnomasi (akti).
Tashqi savdo operatsiyalari monitoringini olib borish va nazorat qilish davlat soliq va bojxona xizmati organlari hamda tijorat banklari bilan oʻzaro axborot almashish asosida (shu jumladan, aloqa kanallari orqali elektron koʻrinishda) va Tashqi savdo operatsiyalarining yagona elektron ax